6 februari 2007

Landschapswacht vraagt aandacht voor monumentale elzensingels

De Landschapswacht start dinsdag 6 februari om 11.00 uur met de restauratie van een monumentale elzensingel in Leusden. Het doel is de aandacht te vestigen op het beheer en onderhoud van de nog resterende elzensingels in Utrecht.
Op dit moment zijn de huidige landelijke financiële regelingen voor het onderhoud van dergelijke landschapselementen, die buiten de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en Nationale Landschappen liggen, volstrekt onvoldoende. Een afdoende en structurele vergoeding vanuit de overheid zou het verdwijnen van monumentale landschapselementen kunnen voorkomen; immers, molens, grachtenpanden, kerken en monumentale boerderijen worden ook niet beheerd voor een jaar en voor een dubbeltje op de eerste rang.
Voor het onderhoud van de naar schatting 400 kilometer aan elzensingels in Utrecht is jaarlijks een tekort van maar liefst € 403.600,-

''De elzensingel werd zorgvuldig afgezaagd, zodat verjonging weer mogelijk is gemaakt.'

Geschiedenis
Elzensingels of elzenhagen waren tot een eeuw geleden een typisch Nederlands fenomeen. Ze kwamen bijna net zo veel voor als bijvoorbeeld de Hollandse poldersloot. Sommige gebieden, zoals de Gelderse Vallei, het gebied rond Staphorst/Rouveen, Midden-Brabant en gebieden in Utrecht bestonden vrijwel uitsluitend uit smalle weideperceeltjes omgeven door de vaak op slootkanten groeiende elzensingels. De ruilverkavelingen en de tot steeds hogere productie opgezweepte agrariërs ruimden het elzensingelrijk daar vrijwel totaal. Hier en daar staan nog wat plukjes of zijn stukjes tot reservaat uitgeroepen.
Elzensingels ontstonden spontaan op slootkanten door elzenzaadjes die daar kiemden. De vroegere boeren waren blij met de op hun perceelsranden kiemende boompjes en zaagden ze periodiek af voor brandhout en gebruikshout. Later werd het elzenhout ook gebruikt in ijzersmelterijen voor steenkool het hout verdrong.
Iedere winter strijken vele tienduizenden sijsjes uit Scandinavië neer in de elzensingels om van de zaadjes te snoepen. Klimop, kamperfoelie en hop slingeren zich langs de elzentakken omhoog. De slootoevers met elzensingels kennen een rijk vogelleven, maar ook vele insecten, zoals het elzenhaantje leven in de singels.

Noodzakelijk onderhoud
Er is al zeker 30 jaar niets gedaan aan onderhoud. De elzensingel is momenteel hard toe aan een opknapbeurt. Om weer een mooie gezonde elzensingel krijgen, waar naast vele vogels en zoogdieren ook veel interessante planten leven, zullen de meeste elzen zorgvuldig afgezet worden. Op deze manier krijgt de onderbegroeiing weer licht en kans om te groeien. De afgezette bomen zullen weer uitlopen.

Tekort
In totaal is in Utrecht naar schatting circa 400 kilometer elzensingels te vinden. Voor het onderhoud van deze elementen kan voor een gedeelte een beroep worden gedaan op de subsidie vanuit Programma Beheer (LNV). 300 kilometer valt namelijk binnen deze regeling. Voor de overige 100 kilometer bestaan geen subsidies. Maar de vergoedingen zijn echter lang niet toereikend. De reële kosten voor het onderhoud van 400 kilometer elzensingels bedragen € 496.000,- per jaar. Via Programma Beheer is slechts € 92.400,- beschikbaar per jaar. Het jaarlijkse tekort bedraagt derhalve € 403.600 ,-