|
13 december 2006
Landschapswacht en Landschapsbeheer
Friesland
vragen aandacht voor monumentale houtwallen
Financiering onderhoud schiet ernstig tekort
De Landschapswacht en Landschapsbeheer Friesland starten woensdag
13 december met de restauratie van een monumentale houtwal in Oldeberkoop.
Het doel is de aandacht te vestigen op het beheer en onderhoud van
de nog resterende houtwallen in Fryslân.
De restauratie van de houtwal maakt deel uit van een landelijk project
van de Landschapswacht en Landschapsbeheer Nederland, waarbij in
totaal op dertig locaties door heel Nederland achterstallig onderhoud
verricht wordt aan waardevolle landschapselementen. Op dit moment
zijn de huidige landelijke financiële regelingen voor het onderhoud
van dergelijke landschapselementen, die buiten de Ecologische Hoofdstructuur
(EHS) en Nationale Landschappen liggen, volstrekt onvoldoende. Een
afdoende en structurele vergoeding vanuit de overheid zou het verdwijnen
van monumentale landschapselementen kunnen voorkomen; immers, molens,
grachtenpanden, kerken en monumentale boerderijen worden ook niet
beheerd voor een jaar en voor een dubbeltje op de eerste rang.
Voor het onderhoud van de naar schatting 700 kilometer aan houtwallen
in Fryslân is jaarlijks een tekort van maar liefst €
385.000,-
'Dode bomen zijn verwijderd, nieuwe werden
geplant, en het wallichaam is hersteld.'
Geschiedenis
De vroegste wallen ontstonden rond nederzettingen, als verdedigingswal
tegen rovers en wilde dieren. Met de opkomst van de landbouw werd
de wildernis in cultuur gebracht. Grond werd ontdaan van boomstobben
en voor het oog geëgaliseerd. De overtollige grond en boomstobben
werden op richels aan de perceelsranden gedeponeerd. Of deze stobben
deels uitliepen, of dat een combinatie van dood en levend hout op
deze wallen werd geplaatst om vee binnen te houden en gewassen tegen
wildvraat te beschermen, laat zich slechts raden. Rondom de op de
wildernis veroverde landouwgronden moet in ieder geval de behoefte
zijn ontstaan een deugdelijke scheiding aan te brengen. Een greppel,
in combinatie een steile wal, met daarop een dichte wirwar van vervlochten
takken of struiken kon herten, zwijnen, wolven, beren en veel ander
wild gedierte weghouden van het kostbare veredelde gewas en gedomesticeerde
vee. De eerste houtwallen waren geboren.
De bomen en struiken op een wal werden gebruikt voor de houtproductie,
onder andere voor geriefhout. Maar ook werd gereedschap van de houtopbrengst
gemaakt en zelfs hele schuren gebouwd.
In Fryslân komen de houtwallen voornamelijk in het oostelijk
deel van de provincie voor, en zijn er verschillende benamingen
voor de houtwal. Zo wordt hij ook wel boswal of boomwal genoemd
en in de Noordelijke Wouden zijn ze onder de naam “dykswâlen”
bekend.
De houtwallen in Friesland vinden hun ontstaan bij de ontginningen,
die in de 12e/13e eeuw een grotere vorm aannamen. De wallen zijn
toen gevormd door de stobben van de afgezaagde bomen, die op het
veld achterbleven, aan de randen te verzamelen. De grond uit de
naastliggende greppel zorgde voor de afwerking. De bomen en struiken
groeiden spontaan op.
De houtwal aan de Egypte staat nog niet op de kaart van 1820, maar
wel op de kaart van 1895. Tussen die tijd is deze houtwal dus aangelegd.
Noodzakelijk onderhoud
Er is al zeker 60 jaar niets gedaan aan onderhoud. De houtwal is
momenteel begroeid met nog enkele eiken die er slecht aan toe zijn.
Daarnaast is het wallichaam weggespoeld en hoogstwaarschijnlijk
weggegraven waardoor de wortels van de bomen bloot zijn komen te
liggen. Om weer en mooie gezonde houtwal te krijgen, waar naast
vele vogels en zoogdieren ook veel interessante planten, mossen
en paddenstoelen leven, zullen enkele eiken zorgvuldig afgezet worden
en wordt het wallichaam herstelt. Op deze manier krijgt de onderbegroeiing
weer licht en kans om te groeien. De afgezette bomen zullen weer
uitlopen.
Tekort
In totaal is in Friesland naar schatting circa 700 kilometer houtwallen
te vinden. Voor het onderhoud van deze elementen kan voor 500 km
aan houtwallen een beroep worden gedaan op de subsidie vanuit Programma
Beheer (LNV). Deze vergoedingen zijn echter lang niet toereikend.
De reële kosten voor het onderhoud van 700 kilometer houtwallen
bedragen € 455.000,- per jaar. Via Programma Beheer is slechts
€70.000,- beschikbaar per jaar. Het jaarlijkse tekort bedraagt
derhalve € 385.000,-
|
