24 januari 2007

Landschapswacht en Landschapsbeheer Groningen vragen aandacht voor onderhoud houtwallen in Groningen

Woensdag 24 januari is in de gemeente Haren aan de Velakkersweg een oude houtwal gerestaureerd. Met deze onderhoudsactie van de Landschapswacht en Landschapsbeheer Groningen wordt aandacht gevraagd voor het behoud van deze waardevolle landschapselementen. Op dit moment zijn de huidige landelijke financiële regelingen voor het onderhoud verre van toereikend. Behoud van deze cultuurhistorische landschapselementen is van belang voor de identiteit en streekeigenheid van het gebied, maar zeker ook voor de biodiversiteit. Een afdoende en structurele vergoeding zou soelaas bieden, immers, molens, grachtenpanden, kerken en monumentale boerderijen worden ook niet beheerd voor een jaar en voor een dubbeltje op de eerste rang. Voor het onderhoud van de naar schatting 90 kilometer aan houtwallen in de provincie Groningen bedraagt het jaarlijkse tekort maar liefst € 66.000,-.

Geschiedenis
De vroegste wallen ontstonden rond nederzettingen, als verdedigingswal tegen rovers en wilde dieren. Met de opkomst van de landbouw werd de wildernis in cultuur gebracht. Grond werd ontdaan van boomstobben en voor het oog geëgaliseerd. De overtollige grond en boomstobben werden op richels aan de perceelsranden gedeponeerd. Of deze stobben deels uitliepen, of dat een combinatie van dood en levend hout op deze wallen werd geplaatst om vee binnen te houden en gewassen tegen wildvraat te beschermen, laat zich slechts raden. Rondom de op de wildernis veroverde landbouwgronden moet in ieder geval de behoefte zijn ontstaan een deugdelijke scheiding aan te brengen. Een greppel, in combinatie een steile wal, met daarop een dichte wirwar van vervlochten takken of struiken kon herten, zwijnen, wolven, beren en veel ander wild gedierte weghouden van het kostbare veredelde gewas en gedomesticeerde vee. De eerste houtwallen waren geboren.
De bomen en struiken op een wal werden gebruikt voor de houtproductie, onder andere voor gerief- en brandhout. Maar ook werd gereedschap van de houtopbrengst gemaakt en zelfs hele schuren gebouwd.

Noodzakelijk onderhoud
De houtwal aan de Velakkersweg ligt in een gebied wat rond 1850 is ontgonnen. De wal staat reeds op de historische kaart van 1895.
De locatie betreft een extensief beheerd graslandje in een kleinschalig en reliëfrijk gebied ten zuiden van het dorp Onnen. Het perceel met de houtwal ligt op de Hondsrug, nabij het natuurterrein Appelbergen en Onner es. De houtwal aan de Velakkersweg bestaat uit oude eiken. Aan de houtwal is jarenlang geen onderhoud verricht, een deel van de wallichaam is zelfs helemaal verdwenen. Om de houtwal weer te herstellen, worden er enkele eiken afgezet, wordt het wallichaam aangevuld en wordt er bij geplant. Houtwallen zijn zeer belangrijk voor een grote diversiteit aan plant- en dierensoorten.

Tekort
Naar schatting ligt in de provincie Groningen ongeveer 90 kilometer aan houtwallen. Voor het onderhoud van deze elementen kan een beroep worden gedaan op de subsidie vanuit Programma Beheer (LNV). Deze vergoedingen zijn echter lang niet toereikend. De vergoedingen zijn namelijk puur en alleen voor het snoei- en zaagwerk. Het snipperen en afvoeren van het hout is niet meegenomen in de vergoeding, en ook het noodzakelijke periodiek aanvullen van het wallichaam wordt niet vergoed. Dit betekent dat er altijd een flink tekort zal zijn bij het onderhouden van een houtwal. De reële kosten voor het onderhoud van de 90 kilometer houtwallen bedragen in de provincie Groningen € 88.000,- per jaar. Vanuit Programma Beheer is jaarlijks € 22.000,- beschikbaar. Het jaarlijkse tekort bedraagt derhalve € 66.000,-