22 november 2006

Landschapswacht en Landschapsbeheer Nederland vragen aandacht voor onderhoud houtwallen in Noord-Brabant

Woensdag 22 november is in Heesch een oude houtwal gerestaureerd. Met deze speciale onderhoudsactie van de Landschapswacht en coördinatiepunt van het Landschapsbeheer van het Brabants Landschap wordt aandacht gevraagd voor het behoud van deze waardevolle landschapselementen. Op dit moment zijn de huidige landelijke financiële regelingen voor het onderhoud verre van toereikend. Behoud van deze cultuurhistorische landschapselementen is van belang voor de identiteit en streekeigenheid van het gebied, maar zeker ook voor de biodiversiteit. Een afdoende en structurele vergoeding zou soelaas bieden, immers, molens, grachtenpanden, kerken en monumentale boerderijen worden ook niet beheerd voor een jaar en voor een dubbeltje op de eerste rang. Voor het onderhoud van de naar schatting 390 kilometer aan houtwallen in Brabant is jaarlijks een tekort van maar liefst € 198.900,-

Geschiedenis
De vroegste wallen ontstonden rond nederzettingen, als verdedigingswal. Met de opkomst van de landbouw werd de wildernis in cultuur gebracht. Grond werd ontdaan van boomstobben en voor het oog geëgaliseerd. De overtollige grond en boomstobben werden op richels aan de perceelsranden gedeponeerd. Of deze stobben deels uitliepen, of dat een combinatie van dood en levend hout op deze wallen werd geplaatst om vee binnen te houden en gewassen tegen wildvraat te beschermen, laat zich slechts raden. Rondom de op de wildernis veroverde landbouwgronden moet in ieder geval de behoefte zijn ontstaan een deugdelijke scheiding aan te brengen. Een greppel, in combinatie een steile wal, met daarop een dichte wirwar van vervlochten takken of struiken kon herten, zwijnen, wolven, beren en veel ander wild gedierte weghouden van het kostbare veredelde gewas en gedomesticeerde vee. De eerste houtwallen waren geboren.
De bomen en struiken op een wal werden gebruikt voor de houtproductie, onder andere voor gerief- en brandhout. Maar ook werd gereedschap van de houtopbrengst gemaakt en zelfs hele schuren gebouwd.
De houtwal aan de Loosbroeksestraat ligt in een erg nat gebied. De wal staat reeds op de historische kaart van 1895. In die tijd is dit gebied, De Bleeken genoemd, bouwland met smalle noord-zuid lopende perceeltjes gescheiden door vele sloten en houtwallen.

Noodzakelijk onderhoud
Er is al zeker 30 jaar niets gedaan aan onderhoud. De houtwal is momenteel begroeid met eiken die er slecht aan toe zijn en veel wilgenopslag. Om weer en mooie gezonde houtwal te krijgen, waar naast vele vogels en zoogdieren ook veel interessante planten, mossen en paddestoelen leven, zal het grootste gedeelte worden afgezet. Een enkele mooiere eik blijft staan. Op deze manier krijgt de onderbegroeiing weer licht en kans om te groeien. De afgezette bomen zullen weer uitlopen.

Tekort
Naar schatting ligt in Noord-Brabant 390 kilometer aan houtwallen. Voor het onderhoud van deze elementen kan echter slechts voor een beperkt aantal gebieden een beroep worden gedaan op de subsidie vanuit Programma Beheer (LNV). Daarbij komt dat deze vergoedingen lang niet toereikend zijn. De reële kosten voor het onderhoud van de 390 kilometer houtwallen bedragen € 253.500,- per jaar. Zelfs als het Programma Beheer wel dekkend zou zijn voor alle gebieden (wat betekent dat jaarlijks € 54.600,- beschikbaar zou komen), dan nog zou het jaarlijkse tekort € 198.900,- bedragen.